Κατά την μυθολογία το όνομα Άθως ανήκε σε κάποιον Θρακιώτη γίγαντα. Στην σύγκρουση μεταξύ θεών και γιγάντων ο Άθως έριξε έναν τεράστιο πέτρινο όγκο κατά του Θεού Ποσειδώνα, ξέφυγε όμως από τα χέρια του και έπεσε στη θάλασσα σχηματίζοντας το κομμάτι της ξηράς που βρίσκεται σήμερα το Άγιο Όρος.
Ως τον 3ο π.X. αιώνα υπήρχαν στην χερσόνησο του Άθω πολλές μικρές ελληνικές πόλεις. Αργότερα, για λόγους άγνωστους οι πόλεις αυτές παράκμασαν ή καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα ο τόπος να μείνει έρημος για αρκετούς αιώνες.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Θεοτόκος με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, πηγαίνοντας να επισκεφθούν τον Λάζαρο στην Κύπρο έπεσαν σε μια μεγάλη θαλασσοταραχή που τους ανάγκασε να αποβιβαστούν προσωρινά στο λιμάνι όπου βρίσκεται σήμερα η μονή Ιβήρων. Θαυμάζοντας το άγριο τοπίο η Παναγία ζήτησε από τον Υιό της να της προσφέρει όλο το Όρος σαν δώρο. Τότε ακούστηκε η φωνή του Κυρίου που έλεγε: ¨Έστω ο τόπος ούτος κλήρος σός και περιβόλαιον σόν και παράδεισος, έτι δε και λιμήν σωτήριος των θελόντων σωθήναι¨. Από τότε θεωρείται το Άγιο Όρος ώς κλήρος και περιβόλι της Παναγίας.
Από τον 5ο μ.X. αιώνα άρχισε πάλι να εμφανίζεται στην περιοχή ανθρώπινη δραστηριότητα, όταν εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι μοναχοί, οι οποίοι απογοητευμένοι από την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής, βρήκαν αυτόν τον όμορφο και έρημο τόπο ιδανικό για να λατρεύσουν καλύτερα τον Θεό.
Πριν φτάσετε στο Άγιο Όρος
Επίσκεψη στο Άγιο Όρος επιτρέπεται, σύμφωνα με το Τυπικό της μοναστικής πολιτείας, μόνο στους άντρες. Οι επισκέπτες οφείλουν, λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη τους να τηλεφωνήσουν στα γραφεία του Άγιου Όρους, στη Θεσσαλονίκη για να κλείσουν θέση και να πάρουν έναν κωδικό αριθμό. Ο αριθμός αυτός είναι απαραίτητος μιας και είναι περιορισμένος ο αριθμός των επισκεπτών (120) που επιτρέπονται ανά ημέρα.
Το γραφείο του Αγίου Όρους στην Θεσσαλονίκη είναι ανοικτό από τις 8:30 ως τις 14:00, και το Σάββατο από τις 10:00 ως τις 12:00. Το τηλέφωνο για να προμηθευτείτε διαμονητήριο είναι 2310 252578, και το φαχ: 2310 222424.
Οι επισκέπτες μπορούν να πάνε οδικώς (με το αυτοκίνητο τους ή με λεωφορείο) από τη Θεσσαλονίκη ως την Ιερισσό, τα Νέα Ρόδα ή την Ουρανούπολη. Η διαδρομή είναι περίπου 140 χιλιόμετρα. Υπάρχουν και απευθείας συνδέσεις λεωφορείων ΚΤΕΛ από τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας με την Ουρανούπολη για να μπείτε στο Άγιο Όρος.
Οι πόλεις είναι τουριστικές, που σημαίνει ότι υπάρχουν όλων των ειδών τα καταστήματα, ξενοδοχεία αλλά και παρκινγκ για τα αυτοκίνητα. (Τα μόνα αυτοκίνητα που επιτρέπονται στο Άγιο Όρος είναι αυτά των μονών και των εργατών που δουλεύουν σ’ αυτές). Έτσι οι επισκέπτες θα πρέπει να αφήσουν τα αυτοκίνητα τους στην πόλη.
Πριν αναχωρήσουν οι επισκέπτες για το Άγιο Όρος πρέπει οπωσδήποτε να προμηθευτούν τα Διαμονητήρια τους. Αυτό γίνεται στην Ουρανούπολη, στα εκεί γραφεία του Άγιου Όρους (δεξιά από το λιμάνι) τηλ. 23770-71421. Εδώ πρέπει να βρίσκονται οι επισκέπτες τουλάχιστον μία ώρα πριν από την αναχώρηση. Απαραίτητα για το διαμονητήριο χρειάζεται η επίδειξη της αστυνομικής ταυτότητας και να πληρώσετε το αντίτιμο. Ειδικά για τους αλλοδαπούς επισκέπτες χρειάζονται επίσης:
-Συστατική επιστολή από την πρεσβεία της χώρας τους στην Αθήνα ή από το αντίστοιχο προξενείο της Θεσσαλονίκης.
-Άδεια εισόδου στο Όρος από το Υπουργείο Εξωτερικών της Αθήνας (Διεύθυνση Εκκλησιαστικών Υποθέσεων) ή από το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος της Θεσσαλονίκης (Διεύθυνση Εξωτερικών Υποθέσεων).
-Διαβατήριο.
Πάνω στο διαμονητήριο αναγράφονται τα στοιχεία του επισκέπτη, ο κωδικός του αριθμός, η ημερομηνία και οι ημέρες παραμονής. Συνήθως ορίζονται 4 ημέρες αλλά σε περίπτωση που ο επισκέπτης θελήσει να μείνει περισσότερες μπορεί να ζητήσει παράταση από την Ιερά Επιστασία στις Καρυές. Από την Ιερισσό οι επισκέπτες παίρνουν το καΐκι που τους πηγαίνει στην αριστερή πλευρά του Αγίου Όρους.
Από εκεί μπορούν να επισκεφθούν τις μονές: Χιλανδαρίου, Εσφιγμένου, Βατοπεδίου, Παντοκράτορος, Σταυρονικήτα, Ιβήρων, Μεγίστης Λαύρας. Για τις άλλες μονές θα πρέπει να κατέβουν στη μονή Ιβήρων (3 ώρες με το καίκι), από εκεί να πάνε στις Καρυές (μισή ώρα με το λεωφορείο) και από εκεί στις μονές που επιθυμούν. Το δρομολόγιο της Ιερισσού γίνεται μόνο το καλοκαίρι.
Από την Ουρανούπολη ξεκινάει άλλο καραβάκι που πηγαίνει στην δεξιά πλευρά και κάνει στάση στις μονές: Δοχειαρίου, Ξενοφώντος, Παντελεήμονος, Γρηγορίου, Διονυσίου, Αγίου Παύλου. Για τις άλλες μονές οι επισκέπτες θα πρέπει να κατέβουν στο λιμάνι της Δάφνης (2 ώρες με το καραβάκι) και από εκεί στις Καρυές (μισή ώρα με το λεωφορείο).
Η συγκοινωνία στο Άγιο Όρος, βέβαια, δεν είναι επαρκής. Έτσι, εκτός από τα καΐκια και τα λεωφορεία μπορούν όποιοι θέλουν να μισθώσουν αυτοκίνητο για να τους πάει στον προορισμό τους. Πάντως οι επισκέπτες πρέπει να είναι και προετοιμασμένοι για αρκετό περπάτημα.